Альпинизм

Альпинизм (Альп тоғи номидан) — спорт тури, турли мураккаб тўсиқлардан ўтиб тоғ чўққиларига кўтарилиш. Альпинизм уч синфдан — траверслар (довон ошиш, тоғ тизмалари ва этакларидан ўтиш), мураккаб чиқиш (тик тоғларга чиқиш) ва баланд тоғларга кўтарилишдан иборат. Альпинизм спорт тури бўлибгина қолмай, кам ўрганилган тоғларни илмий тадқиқ этишга ҳам хизмат қилади.

Альпинизм тарихи 1786 йилдан бошланади: ўшанда швейцариялик Ж. Бальма ва М. Паккар Альп тоғининг Монблан чўққисига кўтарилган эдилар. Альпинизм Марказий Европадан бошқа ўлкаларга, шу жумладан Россия ва Осиёга тарқалди. Альпинистлар бирин-кетин Кавказ, Тянинан, Помир, Олтой тоғларини забт этдилар. 19-аср нинг охирида Туркистон ҳарбий топографлари Чимён тоғига — 3309 м баландликка кўтарилдилар. 20-йилларда Ўрта Осиё давлат университетида, Тошкент телеграфи, алоқа техникуми ва бошқа жойларда Альпинизм секциялари ташкил қилинди. 1938 йил Ўзбекистонда альпиниада ўтказилди, унинг 60 қатнашчиси Пском тоғининг 8 та чўққисини забт этди. 1970—80 йилларда Ўзбекистонда 1500 га яқин киши Альпинизм билан шуғулланди.

Альпинизмнинг оммалашуви ва спортчиларнинг шуҳрат қозонишида В. Абалаков, В. Рацек, В. Эльчибековларнинг хизмати катта. Кейинги пайтда Тошкент шаҳри, Тошкент, Фарғона, Наманган, Самарқанд, Навоий вилоятларида Альпинизмга эътибор кучайди. Биргина Чимёнда ўтказилган альпиниадада 1000 дан ортиқ спортчи қатнашди. Дунёдаги энг баланд Эверест (Жомолунгма) чўққиси (Ҳимолай тоғида баландлиги 8848 м)ни забт этиш альпинистларнинг эзгу орзуси хисобланади. Янги зеландиялик Эдмунд Хиллари ва шерп Норгэй Тенцинг 1953 йил унга биринчи марта кўтарилганлар. Ўзбекистонда Эверестни забт этувчи альпинистлар гуруҳи тузилди. Бу гуруҳ 1998 йил майда чўққига чиқди. 22 май куни Рустам Ражабов биринчи бўлиб Эверестни забт этди ва у ерга Ўзбекистон давлат байроғини қадади. Унинг кетидан Олег Григорьев, Сергей Соколов, Ханиф Балмагамбетов, Светлана Баскакова, Илёс Тухватуллин, Андрей Фёдоров, Марат Усаев, Роман Мац, Андрей Заикин, Алексей Докукин чўққига кўтарилдилар (экспедиция раҳбари Анатолий Шабанов). 1977 йил альпинистларимиз Марказий Тяньшаннинг «Хонтангри» (7010 м) ва «Ғалаба» (7439 м) чўқкисини забт этгандилар.

Поделиться